คดีสืบเนื่องจากโจทก์ฟ้องให้จำเลยทั้งสองร่วมกันใช้เงินค่าทดแทนที่ดินจากการเวนคืนพร้อมกับยื่นคำร้องขอว่า คำฟ้องของโจทก์มีทุนทรัพย์สูงโจทก์ตกเป็นผู้มีฐานะยากจนและไม่มีทรัพย์สินจะขายเพื่อนำเงินมาชำระค่าธรรมเนียมศาล จึงขอให้ศาลอนุญาตให้โจทก์ดำเนินคดีอย่างคนอนาถาศาลชั้นต้นรับคำร้องขอและดำเนินการไต่สวนแล้ววินิจฉัยว่า โจทก์ยังพอมีเงินเสียค่าธรรมเนียมศาลได้ มิได้ยากจนจริง จึงมีคำสั่งให้ยกคำร้องขอค่าฤชาธรรมเนียมให้เป็นพับ หากโจทก์ประสงค์จะดำเนินคดีต่อไปให้นำเงินค่าธรรมเนียมศาลมาเสียภายใน 15 วัน นับแต่วันฟังคำสั่ง โจทก์ยื่นคำร้องขออีกความว่า ที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า โจทก์มิได้ยากจนนั้น โจทก์ประสงค์จะให้ศาลชั้นต้นสั่งให้พิจารณาคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของโจทก์ใหม่ โดยโจทก์จะขอนำพยานหลักฐานมาสืบเพิ่มเติม

ศาลชั้นต้นมีคำสั่งว่า ตามคำร้องขอไม่ปรากฏว่ามีข้อเท็จจริงใหม่ว่าโจทก์เป็นคนยากจน ยกคำร้องขอ

โจทก์อุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์มีคำสั่งให้ยกคำสั่งของศาลชั้นต้น โดยให้ศาลชั้นต้นทำการไต่สวนคำร้องขอแล้วมีคำสั่งใหม่ตามรูปคดี

จำเลยทั้งสองฎีกา

ศาลฎีกาคณะคดีปกครองวินิจฉัยว่า "คดีมีปัญหาต้องวินิจฉัยตามฎีกาจำเลยทั้งสองว่า ที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งยกคำร้องขอของโจทก์ที่ขอให้พิจารณาคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของโจทก์ใหม่โดยมิได้ไต่สวนเป็นคำสั่งที่ชอบหรือไม่ ศาลฎีกาเห็นว่า โจทก์อ้างตามคำร้องขอทำนองว่าที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่าโจทก์ยังพอมีเงินเสียค่าธรรมเนียมศาลได้นั้น ความจริงโจทก์ไม่มีเงินดังกล่าวเนื่องจากที่ดินที่โจทก์มีอยู่ดังที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยไม่สามารถนำไปจำนองหรือขายให้แก่ผู้ใดได้ กิจการอพาร์ตเมนต์ที่โจทก์มีอยู่ดังที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยก็ขาดทุนและลูกหนี้โจทก์ที่มีอยู่ดังที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยก็ยังไม่ชำระหนี้ให้โจทก์ โจทก์จึงขอสืบพยานเพิ่มเติม เห็นได้ว่าข้ออ้างของโจทก์เป็นการคัดค้านข้อวินิจฉัยของศาลชั้นต้นที่วินิจฉัยโดยคำสั่งหลังเสร็จการไต่สวนแล้ว ข้อวินิจฉัยดังกล่าวหากโจทก์ไม่เห็นด้วยและประสงค์จะคัดค้านโจทก์ชอบที่จะคัดค้านโดยการอุทธรณ์คำสั่งของศาลชั้นต้นมิใช่โดยการยื่นคำร้องขอให้ศาลชั้นต้นพิจารณาใหม่อีกครั้งหนึ่งคำร้องขอของโจทก์จึงเป็นคำร้องขอที่ไม่พึงรับไว้ไต่สวน ที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งยกคำร้องขอของโจทก์โดยไม่ไต่สวนจึงชอบแล้ว ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วยกับคำสั่งของศาลอุทธรณ์"

พิพากษากลับ ให้ยกคำร้องขอ

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา เนติบัณฑิตยสภา