โจทก์ฟ้องว่า โจทก์เช่าที่ดินของจำเลยเพื่อใช้ทำนาใน พ.ศ. 2518 โดยมิได้ทำหลักฐานการเช่าเป็นหนังสือ จึงมีสิทธิเช่านาจำเลยไปจนถึง พ.ศ. 2523 ครั้นพ.ศ. 2522 จำเลยบอกเลิกการเช่านา โจทก์จึงร้องเรียนต่อคณะกรรมการควบคุมการเช่านาฯ ได้ประนีประนอมยอมความกันให้โจทก์เช่าทำนาใน พ.ศ. 2522 ครั้นพ.ศ. 2523 โจทก์จะเข้าทำนาตามสิทธิ จำเลยไม่ยอม โจทก์ได้รับความเสียหายและโจทก์มีสิทธิเช่านาต่อไปอีก 6 ปี จึงขอบังคับให้จำเลยยอมให้โจทก์เช่าทำนาต่อไปอีก 6 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2524 และให้จำเลยชำระค่าเสียหาย

จำเลยให้การว่า ใน พ.ศ. 2521 โจทก์ไม่ชำระค่าเช่านาจำเลยร้องเรียนต่อคณะกรรมการควบคุมการเช่านาฯ ได้ตกลงประนีประนอมยอมความกันให้โจทก์เช่านาใน พ.ศ. 2522 สิทธิของโจทก์จึงระงับสิ้นไป โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องโจทก์เสียหายไม่เกินปีละ 7,500 บาท

ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้องโจทก์

โจทก์อุทธรณ์

ศาลอุทธรร์พิพากษากลับเป็นว่า ให้จำเลยชำระค่าเสียหาย 35,000 บาทแก่โจทก์

โจทก์และจำเลยฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่าข้อกฎหมายว่า ปัญหาที่ว่าการเช่านาระหว่างโจทก์จำเลยอยู่ในบังคับพระราชบัญญัติควบคุมการเช่านา พ.ศ. 2517 ซึ่งจำเลยจะต้องยอมให้โจทก์เช่านาได้อีก 6 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2524 ถึง พ.ศ. 2529 หรือไม่นั้นพระราชบัญญัติควบคุมการเช่านา พ.ศ. 2517 มาตรา 5 บัญญัติว่า"การเช่านาให้มีกำหนดราวละไม่น้อยกว่าหกปี การเช่านารายใดที่ทำไว้โดยไม่มีกำหนดเวลาหรือมีแต่ต่ำกว่าหกปี ให้ถือว่าการเช่านารายนั้นมีกำหนดเวลาหกปี

เมื่อสิ้นระยะเวลาการเช่านาตามวรรคหนึ่ง ถ้าผู้ให้เช่านามิได้บอกเลิกการให้เช่านาตามมาตรา 39 และผู้เช่านายังทำนาในที่นานั้นต่อไปให้ถือว่าได้มีการเช่านานั้นต่อไปอีกคราวละหกปี"

มาตรา 46 "การเช่านารายใดซึ่งได้ทำไว้ก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ ถ้าไม่มีกำหนดเวลาหรือมีกำหนดเวลาต่ำกว่าหกปีในการเช่านารายนั้นมีกำหนดหกปีนับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ เว้นแต่ผู้เช่านาไม่ประสงค์จะเช่านาต่อไป"

ตามบทกฎหมายดังกล่าว เห็นว่า โจทก์มีสิทธิในการเช่านาจำเลยมีกำหนดหกปี นับแต่วันที่ 18 ธันวาคม 2518 ถึงวันที่ 17 ธันวาคม 2523 หาใช่การเช่าเริ่มนับแต่ พ.ศ. 2524 และสิ้นระยะเวลาลงเมื่อสิ้นฤดูการทำนา พ.ศ. 2529 อีกตามที่โจทก์ฎีกาไม่ เพราะเมื่อสิ้นระยะเวลาการเช่าหกปีแล้วจะต้องตกลงเช่ากันอีกเป็นคราว ๆ คราวละหกปี หาใช่ว่าเมื่อตกลงเช่ากันครั้งแรกและครบหกปีแล้วต้องถือว่าได้มีการเช่านากันไปเรื่อย ๆ คราวละหกปี โดยไม่ต้องมีการตกลงเช่านากันแต่ประการใดอีกไม่ นอกจากนี้แม้จะปรากฏว่า เมื่อสิ้นระยะเวลาการเช่านา พ.ศ. 2523 แล้วจำเลยมิได้บอกเลิกการเช่านาตามมาตรา 39 แห่งพระราชบัญญัติดังกล่าวก็ตามก็ถือไม่ได้ว่ามีการเช่านานั้นต่อไปตามมาตรา 5 วรรคสองแห่งพระราชบัญญัติดังกล่าว เพราะขณะสิ้นระยะเวลาการเช่านาใน พ.ศ. 2523 นั้นอยู่ระหว่างโจทก์จำเลยดำเนินคดีนี้กันอยู่ ซึ่งคดีดังกล่าวได้โต้เถียงกันเรื่องการเช่านาระงับลงแล้วด้วย และโจทก์ก็มิได้ทำนานั้นต่อไป ซึ่งเป็นเหตุข้อหนึ่งอันจะถือว่ามีการเช่านาต่อไป ส่วนข้อความตอนท้ายของมาตรา 46 แห่งพระราชบัญญัติดังกล่าวที่ว่า "เว้นแต่ผู้เช่าไม่ประสงค์จะเช่าต่อไป" นั้น ก็มีความหมายถึงกรณีที่ผู้เช่าไม่ประสงค์จะเช่านาให้ครบหกปีตามที่กฎหมายให้สิทธิซึ่งก็ย่อมทำได้ หาใช่เป็นเรื่องให้โจทก์แสดงความประสงค์จะเช่านาต่อไปอีกหกปีดังโจทก์ฎีกาไม่

สัญญาประนีประนอมยอมความที่ให้โจทก์เลิกเช่านาจำเลยใน พ.ศ. 2523ซึ่งโจทก์ยังมีสิทธิที่จะเช่านาอยู่ ได้ทำไว้ล่วงหน้าเป็นเวลาเกินกว่าหกเดือนก่อนสิ้นระยะเวลาการเช่านาของโจทก์ดังกล่าว จึงถือไม่ได้ว่ามีการตกลงเลิกการเช่านาระหว่างโจทก์จำเลยตามบทกฎหมายดังกล่าวแล้ว โจทก์จึงมีสิทธิเช่านาจำเลยใน พ.ศ. 2523 ด้วย หาใช้โจทก์มีสิทธิเช่านาจำเลยเพียง พ.ศ. 2522 ตามสัญญาประนีประนอมยอมความดังจำเลยฎีกาไม่ ฉะนั้น สัญญาเช่าระหว่างโจทก์จำเลยยังมีผลบังคับหาระงับไปไม่

พิพากษายืน

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา