ร.มีที่ดินโฉนดแผนที่ แลได้ทำพินัยกรรมยกที่รายนี้ให้แก่ ถ. ร.ถึงแก่กรรม ในเรื่องพินัยกรรมนี้ได้มีคดีฟ้องร้องพึ่งถึงที่สุดเมื่อปลาย พ.ศ. ๒๔๖๓ โดยศาลฎีกาพิพากษาว่าพินัยกรรมนั้นชอบด้วยกฎหมาย ถ.จึงขอโอนฐเบียรใส่ชื่อ ถ. แต่โอนไม่ได้ เพราะเจ้าพนักงานได้ออกใบแทนโฉนดให้ ฉ. ไป เสียแล้ว ตั้งแต่เดือน กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๓ เดือนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๔ ฉ.ยกที่รายนี้ให้ ป.ภรรยา เดือนกันยายน พ.ศ. ๒๔๖๔ ป.ได้จำนำที่นี้ไว้แก่ ข. ถ.จึงฟ้อง ฉ.ป.ช. ขอให้ทำลายใบแทนโฉนดนั้น

ศาลล่างตัดสินให้ ถ.ชนะคดี ช.ผู้เดียว ฎีกา

ศาลฎีกาเห็นว่า การที่ ฉ.แล ป.กระทำตลอดมานั้นเปนการทุจริตทั้งสิ้น คือเมื่อ ฉ.ขอใบแทนโฉนด ฉ.อ้างตนว่าเปนเจ้าของที่ดินอันแท้จริงแลโฉนดหายไป ซึ่งความจริงโฉนดมิได้เคยตกมาอยู่ในความปกครองของฉ. แล ฉ. ก็ไม่มีสิทธิอย่างใดในที่ดินนั้น ก่อนที่เจ้าพนักงานจะออกใบแทนโฉนดให้ เจ้าพนักงานได้ให้ ฉ.นำประกาศไปปิดในที่ดิน แต่ไม่ปรากฎว่าได้เคยมีประกาศปิดในที่ดินนั้น แลตั้งแต่ร . ถึงแก่กรรม ถ.เป็นผู้ปกครองโฉนดฉบับที่แท้จริงตลอดมาแลได้ให้ผู้แทนปกครองที่ดินแลเก็บค่าเช่าแทนด้วย ฉ.โอนที่ดินให้ ป.ก็มิได้โอนกันโดยทางซื้อขาย แต่กระทำเปนทีว่าขายให้กันเพื่อฉ้อโกง ถ.โดยเหตุนี้ ฉ.แล ป.ไม่มีทางที่จะต่อสู้สิทธิของ ถ.ได้ ส่วน ช. มีฐานะต่างออกไปทีเดียวคือเวลารับจำนำใบแทนโฉนด ช. หาได้รู้สึกเหตุที่เปนมาแล้วไม่ ได้ทำโดยสุจริตคือให้เงินแลทำถูกต้องตามกฎหมายเรื่องจำนำ ศาลแพ่งแลศาลอุทธรณ์ถือว่า ช.ไม่มีสิทธิดีกว่า ถ. สิทธิ ช.ก็มีเพียงแต่จะฟ้องเรียกเงินคืนจาก ป.เท่านั้น ช.คัดค้านคำวินิจฉัยของศาลอุทธรณ์ว่าการที่ ฉ.แล ป.ฉ้อโกงได้ก็โดยความเลินเล่อของ ถ.ซึ่งรออยู่ตั้งแต่เวลาที่ ร.ถึงแก่กรรมเกือบ ๖ ปี ไม่ไปโอนโฉนด ไม่มีข้อตำหนิ ช.เลยเพราะได้ทำไปโดยใบแทนโฉนดซึ่งเจ้าพนักงานออกให้โดยชอบ แลได้ปฏิบัติถูกต้องตามกฎหมายแล้ว ช. ควรจะได้ค่าไถ่จาก ถ. ตามตัวอย่างฎีกาที่ ๑๑๙๖/๑๓๑ แลที่ ๘๑/๒๔๕๖

ศาลฎีกาตัดสินว่าฎีกาทั้ง ๒ นี้ ได้วางหลักว่า "เมื่อบุคคลใดกระทำให้บุคคลอีกคนหนึ่งฉ้อโกงผู้อื่นที่สุจริตได้ บุคคลนั้นถึงแม้เปนผู้สุจริตเองก็ยังต้องรับผิดชอบในค่าเสียหาย"

ช.ถูกฉ้อโกงโดย ฉ. ได้รับใบแทนโฉนดมาโดยทางทุจริต แลโดยเหตุที่มิได้ประกาศปิดโฆษณาในที่ดินรายนี้ ถ.จึงไม่มีโอกาศคัดค้านในการออกใบแทนโฉนดนั้นได้ การที่เจ้าพนักงานเชื่อเรื่องราวทุจริตของฉ.โดยง่ายนั้น มิใช่เปนเหตุอันใกล้ต่อผลที่กระทำให้ออกใบแทนโฉนด เหตุที่ทำให้ออกใบแทนโฉนดก็เพราะไม่มีใครคัดค้านการที่ ฉ.ขอนั้น

อาศรัยเหตุผลเหล่านี้จะให้ ถ.ต้องรับผิดชอบตามหลักที่วางไว้ในคดี ๒ เรื่องนั้นไม่ได้ ให้ยกฎีกา ช.เสีย

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา