โจทก์ฟ้องใจความว่า จำเลยทั้งห้าได้บังอาจร่วมกันกระทำผิดกฎหมายโดยเป็นเจ้าพนักงานปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบและหรือป้องกันหรือขัดขวางมิให้การเป็นไปตามกฎหมาย เพื่อช่วยเหลือผู้อื่นให้พ้นจากความรับผิดทางอาญา ทำให้เกิดความเสียหายแก่โจทก์และราษฎรไทยทั่วประเทศ โดยเมื่อต้นปี พ.ศ. 2522รัฐบาลได้ประกาศพระราชกฤษฎีกาให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2521 ขึ้นทั่วประเทศ เมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2522อันเป็นวันเปิดรับสมัครผู้สมัครรับเลือกตั้งในจังหวัดบุรีรัมย์ นายชัย ชิดชอบ ซึ่งเป็นผู้ใหญ่บ้านได้บังอาจไปใช้สิทธิสมัครรับเลือกตั้งโดยยื่นใบสมัครรับเลือกตั้งต่อนายบำรุง สุขบุษย์ ผู้ว่าราชการจังหวัดบุรีรัมย์ โดยรู้อยู่ว่าตนเป็นบุคคลต้องห้ามมิให้ใช้สิทธิสมัครรับเลือกตั้งตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2521 มาตรา 96(7) และนายบำรุง สุขบุษย์ ซึ่งรู้อยู่แล้วว่านายชัย ชิดชอบ ต้องห้ามมิให้ใช้สิทธิสมัครรับเลือกตั้งได้บังอาจรับใบสมัครของนายชัย ชิดชอบ และเมื่อวันที่22 เมษายน 2522 อันเป็นวันเลือกตั้ง นายบำรุง สุขบุษย์ ได้ประกาศให้ นายชัย ชิดชอบเป็นผู้ได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดบุรีรัมย์ เขตเลือกตั้งที่ 1โดยมิชอบ โจทก์ได้ทำการร้องทุกข์ต่อจำเลยที่ 1 และจำเลยที่ 4 ในฐานะนายกรัฐมนตรีให้สั่งการให้มีการดำเนินคดีกับนายชัย ชิดชอบ และนายบำรุง สุขบุษย์ แต่จำเลยที่1 ที่ 4กลับส่งเรื่องให้จำเลยที่ 2 ที่ 3 และที่ 5 พิจารณา และจำเลยทั้งห้าไม่สั่งดำเนินคดีกับบุคคลทั้งสอง ขอให้ลงโทษจำเลยตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157, 165 และ 200

ศาลชั้นต้นพิเคราะห์ฟ้องของโจทก์แล้วเห็นว่าโจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง จึงมีคำสั่งให้ยกฟ้องโจทก์

โจทก์อุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

โจทก์ฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า พิเคราะห์แล้ว คดีนี้โจทก์ฟ้องขอให้ลงโทษจำเลยทั้งห้าตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157, 165 และ 200 จึงต้องพิจารณาในเบื้องแรกก่อนว่าโจทก์เป็นผู้เสียหายตามกฎหมายหรือไม่ เห็นว่า ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 2(4) ได้นิยามความหมายของผู้เสียหายว่า"หมายความถึงบุคคลผู้ได้รับความเสียหายเนื่องจากการกระทำผิดฐานใดฐานหนึ่งรวมทั้งบุคคลอื่นที่มีอำนาจจัดการแทนได้ ดังบัญญัติไว้ในมาตรา 4, 5 และ 6"สำหรับกรณีของนายชัย ชิดชอบ นั้น แม้ถึงหากจะฟังได้ว่าได้กระทำความผิดตามพระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2522 มาตรา 26 โดยสมัครรับเลือกตั้งทั้งที่รู้อยู่แล้วว่าตนไม่มีสิทธิสมัครก็ตาม ตามพระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2522 มาตรา 78 ก็ได้บัญญัติว่าเฉพาะผู้เลือกตั้ง ผู้สมัครรับเลือกตั้งหรือพรรคการเมืองซึ่งมีสมาชิกสมัครรรับเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งนั้นเท่านั้นที่มีสิทธิยื่นคำร้องคัดค้านการเลือกตั้งต่อศาลจังหวัดที่เขตเลือกตั้งนั้นตั้งอยู่ได้ แสดงว่ากฎหมายถือว่าบุคคล 3 ประเภทดังกล่าวเท่านั้นที่เป็นผู้มีส่วนได้เสียหรือผู้เสียหายเนื่องจากการกระทำผิดพระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2522 มาตรา 26 มิใช่ราษฎรไทยทุกคนเป็นผู้เสียหายดังที่โจทก์เข้าใจ สำหรับนายบำรุง สุขบุษย์ ที่โจทก์อ้างว่ากระทำผิดตามพระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2522 มาตรา 26 และประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157, 165 ก็เช่นเดียวกัน ตามฎีกาของโจทก์ก็ยอมรับว่าโจทก์ไม่มีอำนาจหน้าที่ตามกฎหมายที่จะฟ้องร้องนายชัย ชิดชอบและนายบำรุง สุขบุษย์ เองได้ ดังนั้นการที่โจทก์ไปร้องเรียนต่อจำเลยที่ 1 และที่ 4ให้สั่งการให้จำเลยที่ 2 ที่ 3 และที่ 5 สอบสวนดำเนินคดีแก่นายชัย ชิดชอบ และนายบำรุง สุขบุษย์ ตามฟ้องและจำเลยทั้งห้ามิได้ดำเนินคดีแก่บุคคลทั้งสองตามที่โจทก์กล่าวหานั้นน เมื่อโจทก์มิใช่ผู้เสียหายโดยนิตินัยในกรณีที่นายชัย ชิดชอบและนายบำรุง สุขบุษย์ กระทำความผิดตามที่โจทก์กล่าวหา โจทก์ย่อมมิใช่ผู้เสียหายโดยนิตินัยสำหรับความผิดที่โจทก์ฟ้องจำเลยทั้งห้าด้วย จึงไม่มีอำนาจฟ้องคดีนี้คำพิพากษาของศาลล่างทั้งสองต้องด้วยความเห็นของศาลฎีกา ฎีกาของโจทก์ฟังไม่ขึ้น

พิพากษายืน

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา