โจทก์ฟ้องว่า โจทก์เป็นผู้จัดการมรดกของนางเงื้อม เจ้าของที่ดินโฉนดเลขที่ 2058 ซึ่งได้เอาไปประกันเงินกู้มอบให้แก่นายใส จำเลยได้ไปเอาโฉนดดังกล่าวมาเก็บไว้ โจทก์ขอโฉนดจากจำเลยเพื่อจะจัดแบ่งให้ทายาทแต่จำเลยไม่ยอมมอบโฉนดให้โจทก์ ขอบังคับให้จำเลยส่งมอบโฉนดดังกล่าวแก่โจทก์

จำเลยให้การว่า โจทก์และจำเลยเป็นบุตรนางเงื้อมเจ้ามรดก เมื่อนางเงื้อมถึงแก่กรรมโจทก์จำเลยได้ตกลงแบ่งที่ดินตามโฉนดพิพาทคนละครึ่ง จำเลยได้ครอบครองที่ดินส่วนของจำเลยตลอดมา ที่ดินส่วนของโจทก์ได้ขายสิทธิรับมรดกให้แก่นายใสและมอบโฉนดให้นายใสยึดถือไว้ ต่อมานายใสและโจทก์ตกลงขายต่อให้นายกึ้นสามีจำเลยโดยมีข้อตกลงกันว่า ถ้าโจทก์จะซื้อคืนต้องเพิ่มราคาให้จำเลยอีกจำนวนหนึ่งและมอบโฉนดให้จำเลยยึดถือไว้ โจทก์ไม่ซื้อคืนภายในกำหนด ขอให้ยกฟ้อง

ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง

โจทก์อุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

โจทก์ฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า โจทก์ให้จำเลยชำระหนี้แก่นายใสแทนโจทก์โดยมีข้อตกลงกันว่า ถ้าโจทก์ต้องการที่ดินแปลงนี้โจทก์จะต้องชำระเงินให้แก่จำเลยหรือสามีจำนวนหนึ่ง และให้จำเลยกับสามีเป็นผู้ยึดถือโฉนดไว้ จำเลยและสามีจึงมีสิทธิยึดโฉนดฉบับนี้ไว้จนกว่าโจทก์จะได้ปฏิบัติตามข้อตกลงดังกล่าว โจทก์ไม่มีสิทธิเรียกร้องให้จำเลยหรือสามีส่งโฉนดฉบับพิพาทแก่โจทก์แม้โจทก์จะเป็นผู้จัดการมรดกเกี่ยวกับที่ดินตามโฉนดนี้ แต่โจทก์ก็ไปตกลงมีข้อผูกพันโดยชอบด้วยกฎหมายเกี่ยวกับโฉนดไว้กับจำเลยและสามีดังกล่าวโจทก์จะอาศัยอำนาจของผู้จัดการมรดกเรียกร้องให้จำเลยและสามีส่งมอบโฉนดให้แก่โจทก์ โดยโจทก์มิได้ปฏิบัติตามข้อผูกพันดังกล่าวหาได้ไม่

อนึ่ง คดีนี้โจทก์ในฐานะผู้จัดการมรดกฟ้องขอให้จำเลยส่งมอบโฉนดที่ดินซึ่งเป็นมรดก แม้จำเลยจะกล่าวแก้ในคำให้การเป็นทำนองว่าที่ดินตามโฉนดฉบับนี้เป็นของจำเลย แต่ก็ถือได้ว่าจำเลยให้การต่อสู้ว่าโจทก์ไม่มีสิทธิฟ้องเรียกเอาโฉนดที่ดินจากจำเลยหรืออีกนัยหนึ่งจำเลยไม่ต้องส่งมอบโฉนดที่ดินแก่โจทก์ เป็นคดีฟ้องขอให้ปลดเปลื้องทุกข์อันไม่อาจคำนวณราคาเป็นเงินได้ (คดีไม่มีทุนทรัพย์) ดังที่โจทก์ฎีกา มิใช่เป็นคดีพิพาทอันเกี่ยวกับกรรมสิทธิ์ในที่ดิน ที่ศาลอุทธรณ์สั่งให้โจทก์เสียค่าขึ้นศาลอย่างคดีมีทุนทรัพย์นั้นไม่ชอบ จึงให้คืนค่าขึ้นศาลชั้นอุทธรณ์และฎีกาในส่วนที่เกินแก่โจทก์

พิพากษายืน

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา