ข้อเท็จจริงได้ความว่า จำเลยกู้เงินโจทก์ไป 500,000 บาท ได้มอบโฉนดที่ดิน 1 แปลงของนายบุญเกษจำนองเป็นประกันหนี้ ต่อมาโจทก์ฟ้องจำเลยกับนายบุญเกษให้ชำระหนี้และไถ่ถอนจำนอง ศาลพิพากษาให้จำเลยชำระหนี้ให้โจทก์ ถ้าไม่ใช้ ให้นายบุญเกษใช้แทนโดยให้ไถ่ถอนจำนองหรือขายทอดตลาดที่ดินนั้นเอาเงินใช้หนี้แทนจำเลย ในชั้นบังคับคดีจำเลยไม่ใช้หนี้ และไม่มีทรัพย์สินให้ยึดโจทก์จึงยึดที่ดินที่นายบุญเกษจำนองไว้กับโจทก์แต่ยังไม่ทันขายทอดตลาด นายบุญเกษได้ตกลงโอนที่ดินที่จำนองให้เป็นการชำระหนี้ส่วนหนึ่งโดยตีราคา 382,000 บาท หักแล้วโจทก์ยังไม่ได้รับชำระอีก 286,000 บาทเศษ จำเลยไม่มีทรัพย์อื่นใดที่โจทก์จะยึดมาชำระหนี้ได้ โจทก์จึงฟ้องขอให้พิพากษาว่าจำเลยเป็นบุคคลล้มละลาย

ศาลแพ่งเห็นว่า กรณีต้องด้วยมาตรา 733 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ คำว่า ลูกหนี้ ตามมาตรานี้หมายรวมตลอดถึงจำเลยซึ่งเป็นลูกหนี้เงินกู้ด้วย หนี้รายนี้จึงระงับสิ้นไปแล้ว โจทก์ฟ้องให้จำเลยล้มละลายไม่ได้

ศาลอุทธรณ์เห็นว่า คำว่า ลูกหนี้ในมาตรา 733 หมายความถึงลูกหนี้ผู้จำนองเท่านั้น จำเลยยังไม่หลุดพ้น พิพากษากลับให้พิทักษ์ทรัพย์จำเลยเด็ดขาด

ศาลฎีกาประชุมปรึกษาโดยที่ประชุมใหญ่แล้วเห็นว่า การที่จะนำเอามาตรา 733 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาบังคับได้นั้นต้องเป็นกรณีที่เอาทรัพย์สินซึ่งจำนองหลุดตามมาตรา 729 หรือเอาทรัพย์สินซึ่งจำนองออกขายทอดตลาดตามมาตรา 728 แต่กรณีนี้ไม่ใช่ แต่เป็นการเอาที่ดินที่จำนองตีใช้หนี้กันระหว่างโจทก์ผู้รับจำนองกับนายบุญเกษผู้จำนองตามมาตรา 321 วรรค 1 ฉะนั้นจึงนำมาตรา 733 มาบังคับในกรณีนี้ไม่ได้ เมื่อโจทก์ผู้เป็นเจ้าหนี้เงินกู้ของจำเลยได้รับชำระหนี้ไปเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้นโจทก์ย่อมมีสิทธิเรียกร้องให้จำเลยชำระหนี้ในส่วนที่โจทก์ยังไม่ได้รับชำระได้ พิพากษายืนในผลที่ให้พิทักษ์ทรัพย์ของจำเลยโดยเด็ดขาด

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา