คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 6128/2564

โจทก์ฟ้องขอให้เพิกถอนหรือแก้ไขใบแจ้งรายการประเมิน ลงวันที่ 12 ตุลาคม 2560 ใบแจ้งคำชี้ขาด ลงวันที่ 29 ธันวาคม 2560 ให้จำเลยคืนเงินภาษี 793,954.53 บาท และเงินเพิ่ม 39,697.73 บาท รวมเป็นเงิน 833,652.26 บาท ให้แก่โจทก์ภายใน 3 เดือน นับแต่วันที่มีคำพิพากษาถึงที่สุด หากไม่คืนภายใน 3 เดือน ให้จำเลยชำระดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี ของต้นเงินดังกล่าวนับแต่วันที่ครบกำหนด 3 เดือน จนกว่าชำระเสร็จแก่โจทก์

จำเลยให้การขอให้ยกฟ้อง

ศาลภาษีอากรกลางพิพากษาให้แก้ไขการประเมินตามใบแจ้งการประเมินตามมาตรา 24 เล่มที่ 1 เลขที่ 43 ลงวันที่ 12 ตุลาคม 2560 และคำชี้ขาด เล่มที่ 1 เลขที่ 27 ลงวันที่ 29 ธันวาคม 2560 โดยให้กำหนดค่ารายปีสำหรับปีภาษี 2560 จำนวน 588,683.76 บาท เป็นค่าภาษีโรงเรือนและที่ดิน 73,585.47 บาท และให้จำเลยคืนเงิน 833,652.26 บาท ให้แก่โจทก์ภายใน 3 เดือน นับแต่วันมีคำพิพากษาถึงที่สุด หากไม่คืนภายในกำหนด 3 เดือน ให้จำเลยชำระดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปีของต้นเงินดังกล่าวนับแต่วันครบกำหนด 3 เดือน เป็นต้นไปจนกว่าจะชำระเสร็จ ให้จำเลยใช้ค่าฤชาธรรมเนียมแทนโจทก์ โดยกำหนดค่าทนายความจำนวน 10,000 บาท

จำเลยอุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์คดีชำนัญพิเศษพิพากษากลับ ให้ยกฟ้องโจทก์ ค่าฤชาธรรมเนียมทั้งสองศาลให้เป็นพับ

โจทก์ฎีกา โดยได้รับอนุญาตจากศาลฎีกา

ศาลฎีกาแผนกคดีภาษีอากรวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงเบื้องต้นรับฟังได้ว่า โจทก์ยื่นแบบแจ้งรายการเพื่อเสียภาษีโรงเรือนและที่ดิน (ภ.ร.ด.2) ประจำปีภาษี 2560 สำหรับทรัพย์สินที่โจทก์ใช้ดำเนินกิจการลานตู้คอน-เทนเนอร์ ซึ่งตั้งอยู่ในเขตเทศบาลของจำเลย พนักงานเจ้าหน้าที่ของจำเลยเห็นว่า เป็นกรณีที่หาค่าเช่าไม่ได้เนื่องจากโจทก์เป็นผู้ดำเนินกิจการเอง จึงกำหนดค่ารายปีและค่าภาษีโดยใช้หลักเกณฑ์ตามประกาศเทศบาลนครแหลมฉบัง เรื่อง การกำหนดหลักเกณฑ์การประเมินค่ารายปีของทรัพย์สิน ประจำปีภาษี 2560 สำหรับประเภททรัพย์สินลานตู้คอนเทนเนอร์, ลานจอดรถขนส่งสินค้าแบ่งเป็นพื้นที่สำนักงาน 18 ตารางเมตร ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางตารางเมตรละ 25 บาทต่อเดือน คิดเป็นค่ารายปี 5,400 บาท พื้นที่ห้องน้ำ 8 ตารางเมตร ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางตารางเมตรละ 10 บาทต่อเดือน คิดเป็นค่ารายปี 960 บาท พื้นที่ห้องเก็บของ 40 ตารางเมตร ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางตารางเมตรละ 12 บาทต่อเดือน คิดเป็นค่ารายปี 5,760 บาท พื้นที่ลานแอสฟัลต์ 2,000 ตารางเมตร ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลาง ตารางเมตรละ 10 บาท ต่อเดือน คิดเป็นค่ารายปี 240,000 บาท และพื้นที่ลานหินคลุก 22,294 ตารางเมตร ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลาง ตารางเมตรละ 25 บาทต่อเดือน คิดเป็นค่ารายปี 6,688,200 บาท รวมเป็นค่ารายปี 6,940,320 บาท ค่าภาษี 867,540 บาท โจทก์ยื่นคำร้องขอให้พิจารณาการประเมินภาษีโรงเรือนและที่ดินใหม่ว่าค่ารายปี-ค่าภาษีพอใจให้เป็น 150,000 บาท นายกเทศมนตรีของจำเลยมีคำชี้ขาดยืนตามการประเมิน โจทก์ชำระภาษีโรงเรือนและที่ดินครบถ้วนแล้วเมื่อวันที่ 16 มกราคม 2561 โดยเป็นค่าภาษีโรงเรือนและที่ดิน 867,540 บาท เงินเพิ่ม 43,377 บาท สำหรับพื้นที่ลานหินคลุกที่ศาลอุทธรณ์คดีชำนัญพิเศษวินิจฉัยว่าการมิได้ใช้ประโยชน์เกิดขึ้นในปี 2560 มิได้เกิดขึ้นในปี 2559 ที่จำเลยมิได้หักออกจากค่ารายปีในปีภาษี 2560 ชอบแล้ว โจทก์ไม่ได้ขออนุญาตฎีกา จำนวนพื้นที่ลานหินคลุกจึงยุติตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์คดีชำนัญพิเศษ

มีปัญหาวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่า การกำหนดค่ารายปีและค่าภาษีในส่วนของลานแอสฟัลต์และลานหินคลุกของโจทก์ ตามใบแจ้งรายการประเมินและคำชี้ขาดชอบด้วยกฎหมายหรือไม่และจำเลยต้องคืนเงินภาษีให้โจทก์หรือไม่ เพียงใด โจทก์ฎีกาว่า พนักงานเจ้าหน้าที่ของจำเลยกำหนดค่ารายปีทรัพย์สินของโจทก์ โดยใช้ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางประจำปีภาษี 2560 ที่จำเลยกำหนดขึ้นใหม่เป็นเกณฑ์ในการกำหนดค่ารายปีโดยไม่นำค่ารายปีของปีที่ล่วงมาแล้วมาเป็นหลักในการคำนวณค่าภาษี ทั้งไม่คำนึงถึงดัชนีราคาผู้บริโภคของทางราชการรวมถึงภาวะเศรษฐกิจและภาระภาษีทำให้โจทก์เสียภาษีเพิ่มขึ้นจากปีภาษี 2559 ถึงร้อยละ 686.54 และเป็นการกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางโดยไม่คำนึงถึงลักษณะของทรัพย์สิน ขนาด พื้นที่ ทำเลที่ตั้ง และบริการสาธารณะที่ทรัพย์สินนั้นได้รับประโยชน์ไม่ชอบด้วยพระราชบัญญัติภาษีโรงเรือนและที่ดิน พ.ศ. 2475 มาตรา 8 และมาตรา 18 นั้น โจทก์มีนางสาวนันท์ชญาน์ ผู้รับมอบอำนาจโจทก์เบิกความว่า พนักงานเจ้าหน้าที่ของจำเลยนำเอาเพียงค่าเช่ามาตรฐานกลางมาเป็นเกณฑ์ในการประเมินภาษีโจทก์ โดยมิได้นำค่ารายปีของปีภาษี 2559 มาเป็นหลักในการคำนวณทำให้ค่ารายปีและค่าภาษีเพิ่มสูงขึ้นถึงร้อยละ 686.54 ไม่ได้คำนึงถึงลักษณะทรัพย์สิน ทำเลที่ตั้ง และบริการสาธารณะที่ทรัพย์สินนั้นได้รับประโยชน์ ทั้งไม่คำนึงภาวะทางเศรษฐกิจและดัชนีราคาผู้บริโภค ไม่ได้แบ่งพื้นที่ลานตู้คอนเทนเนอร์ตามทำเลที่ตั้ง โจทก์ได้รับประโยชน์จากบริการสาธารณะเช่นเดิมมิได้รับบริการอย่างอื่นเพิ่มเติม ส่วนจำเลยมีนางสาวพรรณภา และนายสามารถ พนักงานเจ้าหน้าที่ของจำเลยเบิกความในทำนองเดียวกันว่า เดิมในปี 2546 จำเลยประกาศใช้กำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางเฉลี่ยต่อตารางเมตรของทรัพย์สินภายในเขตเทศบาลของจำเลยเป็นแนวทางในการกำหนดค่ารายปีในกรณีโรงเรือนหรือสิ่งปลูกสร้างที่หาค่าเช่าไม่ได้ เนื่องจากเจ้าของทรัพย์สินใช้ดำเนินกิจการเอง ต่อมาปี 2557 ในเขตเทศบาลของจำเลยมีผู้ประกอบกิจการลานตู้คอนเทนเนอร์เป็นจำนวนมากก่อให้เกิดปัญหาสาธารณสุขต่อประชาชนในพื้นที่ เช่น เกิดเสียงดัง ฝุ่นละออง ปัญหาด้านการจราจรที่มีการใช้รถบรรทุกขนส่งตู้สินค้าบนผิวจราจรจำนวนมาก ลานดินและลานหินคลุกสร้างปัญหามลภาวะต่อสิ่งแวดล้อมให้กับประชาชนในพื้นที่เป็นจำนวนมาก ในการประกอบกิจการมีการใช้รถยนต์บรรทุกขนส่งตู้ หากฝนตกลานดิน ลานหินคลุกจะก่อให้เกิดเศษสิ่งสกปรกบนผิวการจราจร ก่อให้เกิดปัญหาสาธารณสุขต่อประชาชนในพื้นที่ ประกอบกับราคาที่ดินเพิ่มสูงขึ้น เศรษฐกิจมีการขยายตัวมากขึ้น ราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางที่จำเลยประกาศใช้มาตั้งแต่ปี 2546 ไม่มีการปรับเพิ่ม จำเลยจึงประชุมคณะกรรมการกลั่นกรองการประเมินค่ารายปี โดยเชิญเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานของรัฐหลายหน่วยงานเพื่อร่วมกันกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางเฉลี่ยต่อตารางเมตรใหม่ และนำราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางของเทศบาลในพื้นที่ใกล้เคียงเพื่อนำมาใช้ประกอบการพิจารณาและเชิญผู้ประกอบการลานตู้คอนเทนเนอร์เข้าร่วมประชุมเพื่อฟังความคิดเห็น และจำเลยออกประกาศกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางประจำปีภาษี 2560 มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2560 เพื่อใช้เป็นหลักเกณฑ์ในการประเมินภาษีโรงเรือนและที่ดิน ศาลฎีกาแผนกคดีภาษีอากรเห็นว่า มาตรา 18 แห่งพระราชบัญญัติภาษีโรงเรือนและที่ดิน พ.ศ. 2475 บัญญัติว่า "ค่ารายปีของปีที่ล่วงแล้วนั้น ท่านให้เป็นหลักสำหรับการคำนวณค่าภาษีซึ่งจะต้องเสียในปีต่อมา" จะเห็นได้ว่ากฎหมายมิได้บัญญัติบังคับให้นำค่ารายปีของปีที่ล่วงมาแล้วเป็นค่ารายปีของปีต่อมาโดยตรง กฎหมายเพียงแต่ให้นำมาเป็นหลักในการคำนวณเท่านั้น เนื่องจากค่ารายปีย่อมอาจจะเพิ่มขึ้นหรือลดลงแล้วแต่พฤติการณ์และความเป็นจริง และสำหรับค่ารายปีนั้น มาตรา 8 แห่งพระราชบัญญัติภาษีโรงเรือนและที่ดิน พ.ศ. 2475 ให้ความหมายว่า คือ จำนวนเงินซึ่งทรัพย์สินนั้นสมควรให้เช่าได้ในปีหนึ่ง ๆ ในกรณีทรัพย์สินนั้นให้เช่าให้ถือว่าค่าเช่านั้นคือค่ารายปี แต่ถ้าเป็นกรณีที่มีเหตุอันสมควรที่ทำให้พนักงานเจ้าหน้าที่เห็นว่าค่าเช่านั้นมิใช่จำนวนเงินอันสมควรที่จะให้เช่าได้หรือเป็นกรณีที่หาค่าเช่าไม่ได้เนื่องจากเจ้าของทรัพย์สินดำเนินกิจการเองหรือด้วยเหตุประการอื่นให้พนักงานเจ้าหน้าที่มีอำนาจประเมินค่ารายปีได้ โดยคำนึงถึงลักษณะของทรัพย์สิน ขนาด พื้นที่ทำเลที่ตั้ง และบริการสาธารณะที่ทรัพย์สินนั้นได้รับประโยชน์ จึงแสดงว่าค่ารายปีที่จะใช้ในการคำนวณภาษีนั้น พนักงานเจ้าหน้าที่มีอำนาจที่จะแก้ไขกำหนดใหม่ในแต่ละปีที่จะต้องชำระภาษีได้เมื่อมีเหตุอันสมควร จำเลยประกาศกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางเฉลี่ยต่อตารางเมตรมาตั้งแต่ปี 2546 ซึ่งเป็นเวลานานสิบกว่าปี ลักษณะของทรัพย์สิน ขนาด พื้นที่ ทำเลที่ตั้งและบริการสาธารณะที่ทรัพย์สินนั้นได้รับประโยชน์ย่อมเปลี่ยนแปลงไป ทั้งประกาศดังกล่าวไม่ได้มีการจำแนกประเภททรัพย์สินตามประเภทกิจการ โดยในส่วนของพื้นที่ต่อเนื่อง เช่น ถนนคอนกรีต กำหนดค่าเช่า 3 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน ลาดยางแอสฟัลต์กำหนดค่าเช่า 3 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน สนามหญ้า ลานดิน กำหนดค่าเช่า 1 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน ซึ่งเป็นการกำหนดเป็นการทั่วไปไม่มีการจำแนกแยกประเภทดังเช่นบัญชีกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางเฉลี่ยต่อตารางเมตรประจำปีภาษี 2560 ที่แบ่งแยกตามประเภทของกิจการและลักษณะการใช้ประโยชน์ โดยบัญชีกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลาง ประจำปีภาษี 2560 ได้แยกประเภททรัพย์สินสำหรับกิจการลานตู้คอนเทนเนอร์และลานจอดรถขนส่งสินค้าออกมาโดยเฉพาะในรหัส 13 และในรายการที่ 13.9 คือ ลานใช้ประกอบการ ได้แก่ ลานคอนกรีต ค่าเช่า 8 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน ลานแอสฟัสต์ ค่าเช่า 10 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน ลานหินคลุกค่าเช่า 25 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน และลานดิน ค่าเช่า 30 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือนซึ่งกิจการลานตู้คอนเทนเนอร์และลานจอดรถขนส่งสินค้าย่อมใช้ลานดังกล่าวในการประกอบกิจการโดยตรง แตกต่างจากทรัพย์สินประเภทอื่นที่ลานคอนกรีต ลานแอสฟัสต์หรือลานดินเป็นเพียงพื้นที่ต่อเนื่องหรือลานใช้ประโยชน์ ประกอบกับตามรายงานการประชุมคณะกรรมการพิจารณากลั่นกรองการประเมินค่ารายปีเทศบาลนครแหลมฉบัง ครั้งที่ 1/2559 และรายงานการประชุมปรึกษาหารือผู้ประกอบกิจการลานใช้ประโยชน์ในเขตเทศบาลนครแหลมฉบัง ครั้งที่ 1/2559 ปรากฏว่า ปัจจุบันมีการประกอบกิจการลานตู้คอนเทนเนอร์จำนวนมากกว่าเดิม ผู้ประกอบการลานตู้คอน-เทนเนอร์หรือลานจอดรถขนส่งสินค้าเช่าที่ดินทำลานตู้คอนเทนเนอร์อยู่ข้างบ้านเรือนประชาชนจำนวนมากก่อให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อม และยังได้ความจากคำเบิกความของนางสาวพรรณภา ว่าการประกอบกิจการลานตู้คอนเทนเนอร์ต้องใช้รถบรรทุกในการขนส่งตู้สินค้าก่อให้เกิดปัญหาด้านสาธารณสุขต่อประชาชนเกิดเสียงดัง ฝุ่นละออง ปัญหาด้านการจราจรที่มีรถบรรทุกขนส่งตู้สินค้าบนผิวจราจรจำนวนมาก ทำให้พื้นผิวจราจรได้รับผลกระทบอย่างหนักจนชำรุด จำเลยต้องจัดสรรงบประมาณในการบำรุงรักษา ซ่อมแซมพื้นผิวการจราจร และจัดเจ้าหน้าที่ทำความสะอาดพื้นผิวจราจร เห็นได้ว่าเป็นกิจการที่ใช้ทรัพย์สินก่อให้เกิดมลภาวะแก่ชุมชน ซึ่งการกำหนดค่ารายปีนั้น จะต้องคำนึงที่บริการสาธารณะที่ทรัพย์สินได้รับประโยชน์ นอกจากนี้ในการกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางของลานตู้คอนเทนเนอร์ของจำเลยได้เทียบเคียงกับเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์ ซึ่งมีผู้ประกอบการลานตู้คอนเทนเนอร์จำนวนมากเช่นเดียวกับจำเลยมีการกำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางของลานหินคลุกประจำปีภาษี 2560 ในอัตรา 30 บาทต่อตารางเมตรต่อเดือน ตามประกาศเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์ เรื่อง กำหนดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลาง เฉลี่ยต่อตารางเมตร (ต่อเดือน) ทั้งที่เขตพื้นที่ของเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์อยู่ห่างจากท่าเรือแหลมฉบังมากกว่าเขตพื้นที่ของจำเลยกลับมีราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางสูงกว่าเขตพื้นที่ของจำเลย พยานหลักฐานจำเลยที่นำสืบมาจึงมีน้ำหนักให้รับฟังได้ว่า จำเลยกำหนดค่ารายปีและค่าภาษีในส่วนของลานแอสฟัลต์และลานหินคลุกโดยคำนึงถึงลักษณะของทรัพย์สิน ขนาด พื้นที่ ทำเลที่ตั้ง และบริการสาธารณะที่ทรัพย์สินนั้นได้รับประโยชน์ ตามพระราชบัญญัติภาษีโรงเรือนและที่ดิน พ.ศ. 2475 มาตรา 8 วรรคสามแล้ว ส่วนที่จำเลยประกาศลดราคาค่าเช่ามาตรฐานกลางสำหรับลานตู้คอนเทนเนอร์และลานจอดรถขนส่งสินค้านั้นเป็นการลดชั่วคราวสำหรับปีภาษี 2561 ถึง 2563 ตามรายงานการประชุมคณะกรรมการพิจารณากลั่นกรองการประเมินค่ารายปีเทศบาลนครแหลมฉบัง ครั้งที่ 1/2560 ก็เพื่อบรรเทาความเดือดร้อนของผู้ประกอบการ มิได้เป็นเพราะการกำหนดค่ารายปีของปีภาษี 2560 ไม่ชอบแต่อย่างใด การประเมินและคำชี้ขาดของจำเลยจึงชอบแล้ว ที่ศาลอุทธรณ์คดีชำนัญพิเศษพิพากษามานั้น ศาลฎีกาแผนกคดีภาษีอากรเห็นพ้องด้วย ฎีกาของโจทก์ฟังไม่ขึ้น

พิพากษายืน ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นฎีกาให้เป็นพับ

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา ภษ.6/2564

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา

ชื่อคู่ความ โจทก์ - บริษัท ก. จำเลย - เทศบาลนครแหลมฉบัง

ชื่อองค์คณะ ทัศนีย์ จั่นสัญจัย ธรรมเกณฑ์ วรงค์พร จิระภาค สาคร ตั้งวรรณวิบูลย์

ศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์ที่ตัดสิน ศาลภาษีอากรกลาง - นายศรีณัฐ พสุนธราธรรม

• นายชัยสิทธิ์ ตราชูธรรม