เดิมหลวงภัณฑ์ทำสัญญาซื้อเครื่องจักร์ทำน้ำแข็งจากโจทก์ สัญญาใช้ราคาเป็นงวด ๆ และถ้าหลวงภัณฑ์ยังใช้ราคาไม่หมด กรรมสิทธิในเครื่องจักร์อยู่กับโจทก์ หลวงภัณฑ์ใช้เงินไปแล้วงวดเดียวเท่านั้น ก็ไม่ได้ใช้อีก ต่อมาหลวงภัณฑ์ล้มละลาย เจ้าพนักงานจึงยึดเครื่องจักร์ของหลวงภัณฑ์ ดังนี้

ศาลแพ่งเห็นว่า เจ้าพนักงานยึดไม่ได้เพราะกรรมสิทธิยังไม่ตกไปอยู่กับหลวงภัณฑ์ ให้เจ้าพนักงานใช้เงินที่ค้างชำระ ถ้าไม่ใช้ให้คืนเครื่องจักร์น้ำแข็ง

ศาลอุทธรณ์เห็นว่า เครื่องจักร์นี้อยู่ในความครอบครองของหลวงภัณฑ์โดยกิริยาซึ่งเห็นได้ว่าเป็นเจ้าของตาม ม.๔๒ ข้อ ๒ โจทก์จึงไม่มีสิทธิได้ทรัพย์คืน โจทก์ต้องไปพิศูจน์หนี้ที่ค้างชำระ

ศาลฎีกาเห็นว่า ม.๔๒ ( ๒ ) หมายความว่าต้องพิศูจน์ได้ว่า ผู้เปนเจ้าของอันแท้จริงแห่งเครื่องจักร์นั้นไม่ใช่แต่ยินยอมอนุญาตให้ผู้ล้มละลายเข้าครอบครองอย่างเดียว แต่ได้ยินยอมอนุญาตให้ผู้ล้มละลายใช้ทรัพย์นั้นในการค้าขายโดยอาการซึ่งประชาชนจักอนุมานผู้ล้มละลายเป็นเจ้าของทีเดียวแต่ปรากฎว่าเมื่อผู้ล้มละลายจะใช้เครื่องจักร์โจทก์ได้ร้องคัดค้านไว้ แต่หลวงภัณฑ์ไม่เคยประกอบการค้าในการทำน้ำแข้งเลย เครื่องจักร์นี้จึงไม่เข้าบท ม.๔๒ ( ๒ ) ให้เจ้าพนักงานใช้ราคาจนครบถ้าไม่ใช้ก็ให้คืนเครื่องจักร์ และให้โจทก์คืนราคาที่โจทก์ได้รับไว้ เพราะสัญญาสงวนกรรมสิทธิระวางโจทก์กับหลวงภัณฑ์ย่อมสมบูรณ์และผูกพันธ์คู่กรณี

หมายเลขคดีดำศาลฎีกา

แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา